Wie kent niet de vrolijke en opzwepende ritmes van de zigeunermuziek? Als we een zigeunerorkest horen spelen hebben we al snel de neiging om te gaan dansen, te feesten, taart te eten besteld bij jeeigentaart.nl en wijn te drinken. Maar zigeunermuziek is niet alleen maar vrolijk en uitbundig. Deze muziekstijl kent ook een diep melancholische kant die tot uitdrukking komt in hartverscheurende (klaag)liederen die door merg en been gaan. Kortom, zigeunermuziek kan zeer emotioneel zijn.
Roma
De zigeunermuziek zoals we die nu kennen is ontsprongen aan de volksmuziek van de rondtrekkende Roma-nomaden, een volk dat oorspronkelijk uit het noorden van India komt. De Roma volkeren zijn tegenwoordig vooral te vinden op de Balkan, in Hongarije, Frankrijk en Spanje, en trekken niet langer rond. De Roma families verdienden van oudsher de kost met voornamelijk ambachtelijk handwerk, handel en muziek. Roma muzikanten zijn vaak buitengewoon getalenteerd en het is een lust om naar hun muzikale kunsten te luisteren.
Bezetting
Een zigeunerorkest kent een bepaalde basisbezetting om het typische zigeuner repertoire uit te kunnen voeren. Deze bezetting bestaat vaak uit drie violen, de cimbalom en de contrabas. De bezetting kan eventueel worden uitgebreid met een accordeon, een gitaar, een hobo of klarinet of zelfs een panfluit. De violen uit de basisbezetting vervullen alle drie een andere functie in de bezetting. De eerste viool (de primas) is de leider van het orkest en speelt de melodie. De tweede viool zorgt voor de tweede stem en de altviool doet vaak dienst als estam (een soort van achtergrond-hoempa, vergelijkbaar met het werk van de slaggitaar) in de snellere muziekstukken. De altviool heeft echter een meer voorname rol in het vertolken van de langzamere melancholische liederen. De cimbalom, ook wel hakkebord genoemd, is zowel een snaar- als een slaginstrument en bepaalt het ritme en de snelheid van de muziek. De cimbalom is onmisbaar in het zigeunerorkest omdat het zorgt voor de typische klanken van deze muziekstijl. Tot slot arrangeert de contrabas de grondtoon van het orkest zodat de muziek ‘geaard’ blijft.
Naast de instrumentale (basis)bezetting van het zigeunerorkest wordt er vaak ook prachtig gezongen. De virtuoze samenzang van bijvoorbeeld het Franse zigeunerorkest ‘Urs Karpatz’ is erg fraai.
Verschillende stijlen
De zigeunermuziek van tegenwoordig is niet meer de zuivere Roma-muziek van vroeger. Door de eeuwen heen hebben ook andere culturele invloeden zich met de oorspronkelijke muziekstijl vermengd. Een goed voorbeeld hiervan is de flamenco-muziek uit Spanje. De muziek van de Spaanse Roma heeft zich ooit de specifieke ‘cante flamenco’-zangwijze van de Moorse (islamitische) traditie toegeëigend, en sindsdien wordt flamenco met de Spaanse zigeunercultuur geassocieerd. Een ander voorbeeld van culturele beïnvloeding is de zigeunerjazz die in de jaren ’30 van de vorige eeuw in Europa is ontstaan. De zigeunerjazz-muziek is een samensmelting van traditionele zigeunermuziek met jazzmuziek. Ook in Hongarije en Roemenië is de zigeunermuziek versmolten met de lokale volksmuziek. Een subliem voorbeeld van een zigeunerorkest dat zowel jazzinvloeden meeneemt in haar muziek alsook lokale invloeden van de verschillende culturen van de Balkanlanden is de ‘Kálmán Balogh Gypsy Cimbalom Band’, een orkest met zeer getalenteerde muzikanten.
